Mevzuat Bilgi Bankası

Hatalı fazla çalışma ücreti ödenmesi

… tarih ve … sayılı asıl İlamın ..’nci maddesi ile tazmin hükmolunan konu ile ilgili olarak Temyiz Kurulunun …. tarihli ve … tutanak numaralı bozma kararı üzerine 6085 sayılı Sayıştay Kanunu’nun 55’inci maddesinin yedinci fıkrası hükmü gereğince konunun görüşülmesine karar verildi.

Asıl İlamın ...’nci maddesiyle, ... Büyükşehir Belediyesinde çalışan işçilerden bazılarına hatalı fazla çalışma ücreti ödenmesi sonucunda ….-TL tutarında kamu zararına neden olunduğu gerekçesiyle bu tutarın tazminine karar verilmişti.

Bu tazmin hükmüne karşı İlamda Harcama Yetkilisi sıfatıyla sorumlu tutulan; …., ile Gerçekleştirme Görevlisi sıfatıyla sorumlu tutulan ….. ve Muhasebe Yetkilisi sıfatıyla sorumlu tutulan …., tarafından Sayıştay Temyiz Kuruluna yapılan temyiz başvurusu üzerine anılan Kurul ….. tarih ve ….. tutanak sayılı İlamıyla, 4857 sayılı İş Kanunu ve Sözleşme hükümlerinin uygulanmasından kaynaklanan söz konusu sürelerin; 4857 sayılı İş Kanunu’nun 53’üncü maddesinde belirtilen izinler, aynı Kanun’un 41’inci maddesine dayanarak kullanılan serbest zaman, aynı Kanun’un 47’nci maddesine göre verilen hastalık izinleri ile 2429 sayılı Ulusal Bayram ve Genel Tatiller Hakkındaki Kanun’da sayılan tatil günleri olup, sayılan bu süreler ve günlerin hesaba katılarak, fazla çalışma ücretinin ödenmesinde mevzuata aykırılık görülmediği gerekçesiyle söz konusu tazmin hükmünü bozarak dosyayı yeniden karara bağlanmak üzere Dairemize gönderilmesine karar vermiştir.

Temyiz Kurulunun anılan kararına istinaden Dairemize gönderilen söz konusu dosyanın incelenmesi sonucunda,

4857 sayılı İş Kanunu’nun “Fazla çalışma ücreti” başlıklı 41’inci maddesinde:

“Ülkenin genel yararları yahut işin niteliği veya üretimin artırılması gibi nedenlerle fazla çalışma yapılabilir. Fazla çalışma, Kanunda yazılı koşullar çerçevesinde, haftalık kırkbeş saati aşan çalışmalardır. 63 üncü madde hükmüne göre denkleştirme esasının uygulandığı hallerde, işçinin haftalık ortalama çalışma süresi, normal haftalık iş süresini aşmamak koşulu ile, bazı haftalarda toplam kırkbeş saati aşsa dahi bu çalışmalar fazla çalışma sayılmaz. 

Her bir saat fazla çalışma için verilecek ücret normal çalışma ücretinin saat başına düşen miktarının yüzde elli yükseltilmesi suretiyle ödenir. 

Haftalık çalışma süresinin sözleşmelerle kırkbeş saatin altında belirlendiği durumlarda yukarıda belirtilen esaslar dahilinde uygulanan ortalama haftalık çalışma süresini aşan ve kırkbeş saate kadar yapılan çalışmalar fazla sürelerle çalışmalardır. Fazla sürelerle çalışmalarda, her bir saat fazla çalışma için verilecek ücret normal çalışma ücretinin saat başına düşen miktarının yüzde yirmibeş yükseltilmesiyle ödenir…”

Aynı Kanun’un “Çalışma Süresi” başlıklı 63’üncü maddesinde:

“Genel bakımdan çalışma süresi haftada en çok kırkbeş saattir. Aksi kararlaştırılmamışsa bu süre, işyerlerinde haftanın çalışılan günlerine eşit ölçüde bölünerek uygulanır. Yer altı maden işlerinde çalışan işçilerin çalışma süresi; günde en çok yedi buçuk, haftada en çok otuz yedi buçuk saattir.

Tarafların anlaşması ile haftalık normal çalışma süresi, işyerlerinde haftanın çalışılan günlerine, günde onbir saati aşmamak koşulu ile farklı şekilde dağıtılabilir. Bu halde, iki aylık süre içinde işçinin haftalık ortalama çalışma süresi, normal haftalık çalışma süresini aşamaz. Denkleştirme süresi toplu iş sözleşmeleri ile dört aya kadar artırılabilir…”

denilmektedir.

Anılan Kanun’un 45’inci maddesinde ise aksi kararlaştırılmamışsa, haftalık 45 saatlik çalışma süresinin, haftanın çalışma günlerine eşit ölçüde bölünerek uygulanacağı hükme bağlandığından, söz konusu iş için, haftalık çalışma süresinin, haftanın çalışılan 5 gününe eşit ölçüde bölünerek günde 8 saat haftada 40 saat, şeklinde uygulandığı anlaşılmaktadır.

….. Büyükşehir Belediyesi ile Tüm Belediye ve ….. Sendikası (…..) arasında imzalanan …..-…..dönemini kapsayan İşletme Toplu İş Sözleşmesinin “Normal Çalışma Süresi” başlıklı 24’üncü maddesinde: “Haftalık çalışma süresi 42,5 saattir. Bu süre aşılmamak ve gün ortasında bir saatten az olmamak kaydı ile ara dinlenmesi verilmek şartıyla çalışma saatleri işin icabına göre işverence tanzim edilir. Bu 42,5 saatlik süre haftada beş işgününe eşit olarak bölünür. 6. işgünü akdi, 7. gün hafta tatilidir. 6. ve 7. Gün yapılacak tatiller bir haftadan önceden işçilere duyurulur...” 

“Fazla Sürelerle Çalışma, Fazla Çalışma ve Gece Çalışması” başlıklı 25’inci maddesinde ise:

“a) Haftalık 42,5 saatten 45 saate kadar yapılan çalışmalar fazla sürelerle çalışma olarak kabul edilip her bir saat fazla çalışma için verilen ücretin saat başına düşen miktarının %25 yükseltilmesiyle ödenir... Haftalık 45 saati aşan çalışmalar fazla çalışmalardır. Bu saatlerde yapılacak çalışmalara normal çalışma ücretinin % 100 fazla ödenir, (akdi tatil, hafta tatili, ulusal bayram ve genel tatil günlerinde yapılan normal çalışmalar fazla sürelerle çalışma ve fazla çalışma sürelerden sayılmaz.)

Fazla çalışmalar işçinin rızası alınarak ve işyerinde fiilen çalışan işçiler arasında hakkaniyet esaslarına göre yaptırılır.

Fazla çalışma ücretleri aylık ücretler ile beraber ödenir.

İşyerinde normal saatin dışında günde 3 saat, yılda 270 saat fazla çalışma yapılabilir.

Zorunlu haller hariç fazla çalışma yapamayacaklarını bildiren işçiler fazla çalıştırmaya zorlanamaz. İşçilerin normal saatleri dışında çalıştırıldıkları zaman yaptıkları çalışmanın saat artıkları tama iblağ edilir...” 

hükmünün yer aldığı, işçilere yapılan fazla çalışma ücret ödemelerinin her bir gün için ayrı hesaplandığı, İşletme Toplu İş Sözleşmesi ile haftalık 42,5 saat olarak belirlenen çalışma saatinin haftalık işgünü sayısı olan 5’e bölünerek 8,5 saat olarak hesaplandığı, her bir gün için de 8,5 saat üzerindeki çalışmanın fazla çalışma olarak değerlendirildiği görülmüştür. Bir başka ifadeyle; işin niteliği gereği, işçinin hafta içindeki günlük 8,5 saatin üzerindeki çalışmaları ve Cumartesi günü çalışmaları bir aylık maaş dönemi içinde (her ayın 1 ile 31 arasında) toplanarak haftalık çalışma süresi 45 saate tamamlandıktan sonra kalan süreler için fazla çalışma ücreti ödenmiştir.

İlamda konu edilen haftalık çalışma süresinin doldurulmaması hususu, işçilerin işe devamsızlığından veya iş yerini mazeretsiz terk etmeleri gibi kasti sebeplerden değil; İş Kanunu ve Sözleşmenin uygulanmasından kaynaklanan ve kanunların işçiler için öngördüğü bir hakkın kullanılması ile ilgilidir.

Haftalık 45 saat çalışılmamasına neden olan izinlerin ve serbest zamanın çalışma süresi içerisinde kullanılması, Ulusal Bayram, Hafta Tatili ve Genel Tatil günlerinde ise işçinin çalıştırılmaması, çalıştırılsa bile ek ücret ödemesini gerektirir. Diğer yandan işçiye ödenen fazla çalışma ücreti işçinin fiilen çalıştığı bir sürenin karşılığıdır.

4857 sayılı İş Kanunu ve Sözleşme hükümlerinin uygulanmasından kaynaklanan söz konusu süreler; 4857 sayılı İş Kanunu’nun 53’üncü maddesinde belirtilen izinler, aynı Kanun’un 41’inci maddesine dayanarak kullanılan serbest zaman, aynı Kanun’un 47’nci maddesine göre verilen hastalık izinleri ile 2429 sayılı Ulusal Bayram ve Genel Tatiller Hakkındaki Kanun’da sayılan tatil günleri olup, sayılan bu süreler ve günlerin hesaba katılarak, fazla çalışma ücretinin ödenmesinde mevzuata aykırılık görülmemiştir. 

Açıklanan gerekçelerle, mevzuata uygun olduğu anlaşılan …..-TL tutarındaki ödeme hakkında ilişilecek husus bulunmadığına 6085 sayılı Sayıştay Kanunu’nun 55’inci maddesi uyarınca Ek İlamın tebliğ tarihinden itibaren altmış gün içerisinde Sayıştay Temyiz Kurulu nezdinde temyiz yolu açık olmak üzere oy çokluğuyla karar verildi.

Karşı oy;

Üye ……’nun karşı oy gerekçesi; 

Normal çalışma sürelerini esneklik için gerekli hükümlere bağlı şekilde düzenleyen 4857 sayılı İş Kanunu’nda, fazla çalışma kavramı için kanuni günlük çalışma süresi ölçütü terkedilerek, onun yerini haftalık çalışma süresi aldığından, 

İş Kanunu’nun 41’inci maddesinin 1’inci fıkrasına göre, fazla çalışmayı belirleyen haftalık çalışma süresi ölçütü mutlak emredici olduğundan, taraflarca sözleşmelere konulan hü-kümlerle bu ölçütün kaldırılması ve yerine başka bir ölçüt getirilmesi mümkün olmayıp, aksi yönde sözleşme hükümleri geçersiz olacağından, 

İşçinin 7 günden oluşan bir haftalık zaman diliminde çalıştırıldığı sürenin toplam olarak 45 saati doldurup doldurmadığına bakılacağı, dolduruyorsa 45 saati aşan süreler fazla çalışma olarak saptanarak zamlı ücret ödeneceğinden, 

Kurum uygulamasında işçiye, günlük çalışma süresini aştığı ancak haftalık olarak 45 saatlik çalışma süresini doldurmadığı haftalarda da fazla çalışma ücreti ödenmekte olup, bu uygulama açıkça mevzuata aykırı olduğundan, 

4857 sayılı Kanun’da çalışılmayan bu sürelerin (izin, hastalık izni, serbest zaman, 2429 sayılı Kanun’da sayılan tatil günleri) çalışılmış gibi sayılarak işçiye yevmiyesinin tam ödenmesinin istenmesindeki kastın, kişinin bu sayılan haller nedeniyle çalışamadığı dönemde işverenin işçinin ücretinden kesinti yaparak işçinin mağdur edilmesinin önüne geçilmesi olduğundan ve denetçi ek raporunda belirtilen diğer gerekçelerle, 

Haftalık çalışma süresini doldurmayan bazı işçilere hatalı fazla çalışma ücreti ödenmesi mevzuata aykırıdır.

Belirtilen gerekçelerle, … tarihli ve .. sayılı sayılı İlamın ..’nci maddesiyle verilen tazmin kararında direnilerek neden olunan …-TL tutarındaki kamu zararının tazminine karar verilmesi gerektiği düşüncesiyle çoğunluk görüşüne katılmıyorum.