Mevzuat Bilgi Bankası

Mevzuatın Öngördüğü Tutardan Fazla Sosyal Denge Tazminatı Ödenmesi.

…. Belediye Başkanlığı ile …. Sendikası arasında imzalanan Toplu İş Sözleşmelerinin mevzuata aykırı hükümler içerdiği ve …. Belediyesinde çalışan ….. üyesi personele 2017 yılında mevzuatın öngördüğü tutardan daha fazla tutarda sosyal denge tazminatı ödendiği görülmüştür.

375 Sayılı Kanun Hükmünde Kararname'nin Ek 15’inci maddesinde, “Belediyeler ve bağlı kuruluşları ile il özel idarelerinin kadro ve pozisyonlarında istihdam edilen kamu görevlilerine sosyal denge tazminatı ödenebilir. Sosyal denge tazminatının ödenebilecek aylık tutarı, 4688 sayılı Kamu Görevlileri Sendikaları ve Toplu Sözleşme Kanununa göre yapılan toplu sözleşmede belirlenen tavan tutarı geçmemek üzere ilgili belediye ve il özel idaresi ile ilgili belediye ve il özel idaresinde en çok üyeye sahip kamu görevlileri sendikası arasında anılan Kanunda öngörülen hükümler çerçevesinde yapılabilecek sözleşmeyle belirlenir” denilmektedir. 

4688 Sayılı Kamu Görevlileri Sendikaları ve Toplu Sözleşme Kanunu'nun “Mahalli İdarelerde Sözleşme İmzalanması” başlıklı 32 nci maddesinde “27/6/1989 tarihli ve 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin ek 15 inci maddesi hükümleri çerçevesinde sosyal denge tazminatının ödenmesine belediyelerde belediye başkanının teklifi üzerine belediye meclisince, il özel idaresinde valinin teklifi üzerine il genel meclisince karar verilmesi halinde, sözleşme döneminde verilecek sosyal denge tazminatı tutarını belirlemek üzere ilgili mahalli idarede en çok üyeye sahip sendikanın genel başkanı veya sendika yönetim kurulu tarafından yetkilendirilecek bir temsilcisi ile belediyelerde belediye başkanı, il özel idaresinde vali arasında toplu sözleşme sürecinin tamamlanmasını izleyen üç ay içerisinde sözleşme yapılabilir…” denilmekle birlikte aynı Kanun'un Geçici 14 üncü maddesinde “15/03/2012 tarihinden önce 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin ek 15 inci maddesi kapsamındaki idareler ile ilgili sendikalar arasında toplu iş sözleşmesi, toplu sözleşme, sosyal denge sözleşmesi ve benzer adlar altında imzalanan sözleşmelerin uygulanmasına, söz konusu sözleşmelerde öngörülen sürelerin sonuna kadar devam edilebilir Anılan sözleşmelerin uygulanmasına devam edildiği dönem için 32 nci madde hükümleri çerçevesinde ayrıca sözleşme yapılamaz. Söz konusu sözleşmeleri 31/12/2015 tarihinden önce sona eren veya mevcut sözleşmeleri bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihten sonra karşılıklı olarak feshedilen kapsama dahil idareler, sözleşmelerinin sona eriş veya fesih tarihini izleyen bir ay içinde sözleşmelerin sona erdiği veya feshedildiği tarih ile bu Kanunda öngörülen toplu sözleşme dönemi sonuna kadarki dönemle sınırlı olmak üzere üçüncü fıkra hükümleri dikkate alınmaksızın 32 nci madde hükümleri çerçevesinde sözleşme yapabilir. Ancak 32 nci madde uyarınca toplu sözleşmede belirlenen tavan tutarın, unvanlar itibarıyla ilgili personele söz konusu sözleşmeler uyarınca yapılmakta olan ortalama aylık ödemenin altında kalması halinde; üçüncü fıkra hükümleri dikkate alınmaksızın 32 nci madde hükümleri esas alınarak 31/12/2015 tarihine kadar uygulanabilecek sözleşmelerde bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihte uygulanan sözleşme uyarınca unvanlar itibarıyla ilgili personele ödenen ortalama aylık tutar tavan olarak esas alınabilir. Bu şekilde yapılacak ödemeler kazanılmış hak sayılmaz”

Hükümlerine yer verilmiştir.

23.08.2015 tarih ve 29454 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “Kamu Görevlilerinin Geneline ve Hizmet Kollarına Yönelik Mali ve Sosyal Haklara İlişkin 2016 ve 2017 Yıllarını Kapsayan 3. Dönem Toplu Sözleşme"nin yerel yönetim hizmet koluna ait düzenlemeleri içeren dördüncü bölümünün 1 inci maddesinde; ""Belediyeler ve bağlı kuruluşları ile il özel idarelerinin kadro ve pozisyonlarında istihdam edilen kamu görevlilerine, 4688 sayılı Kanunun 32'nci maddesinde yer alan usul ve esaslar çerçevesinde ödenebilecek sosyal denge tazminatı aylık tavan tutarı en yüksek devlet memuru aylığının (Ek gösterge dahil) %100'üdür." denilmekte, 7' nci maddesinde ise; "4688 Sayılı Kanunun geçici 14'üncü maddesinde yer alan "31.12.2015" ibaresi "31.12.2017" şeklinde uygulanır" denilmektedir.

Buna göre 15.03.2012 tarihinden önce bir sözleşme imzalanmışsa, bu sözleşme, süresi bitinceye kadar geçerli olacaktır. Söz konusu sözleşmenin çeşitli sebeplerle 31.12.2017 tarihinden önce sona ermesi durumunda 31.12.2017 tarihine kadar yeni bir sözleşme imzalanabilecek, ancak eski sözleşmede unvanlar itibariyle belirlenen tutarın 4688 sayılı Kamu Görevlileri Sendikaları ve Toplu Sözleşme Kanunu’na göre yapılan toplu sözleşmede belirlenen tavan tutarı geçmesi durumunda bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihte yani 11.04.2012 tarihinde uygulanan sözleşme uyarınca unvanlar itibarıyla ilgili personele ödenen ortalama aylık tutar tavan olarak esas alınabilecektir. Başka bir deyişle, 31.12.2017 tarihine kadar ki dönemde, yenilenen sözleşme ile ilgili personele ödenen meblağ, toplu sözleşme ile belirlenen tavan tutardan yüksek ise, yüksek olan bu tutarların artırılması mümkün değildir. Diğer taraftan aynı dönemde, bir önceki sözleşmede öngörülen sosyal denge tazminatı tutarı, yapılan toplu sözleşmede belirlenen tavan tutardan düşük ise, bu defa yeni yapılacak sözleşmede öngörülebilecek en yüksek tutar, toplu sözleşmede belirlenen tavan tutar kadar olabilecektir.

Yapılan incelemede, 2017 yılı kapsamında iki ayrı toplu iş sözleşmesinin yürürlükte olduğu, bunlardan 11.03.2015 tarihinde imzalanan Toplu İş Sözleşmesinin 15.03.2017 tarihine kadar; 10.03.2017 tarihinde imzalanan Toplu İş Sözleşmesinin ise 15.03.2017 tarihinden itibaren geçerli olduğu anlaşılmaktadır.

…. Belediye Başkanlığı ile ….. arasında 11.03.2015 tarihinde imzalanan ve 14.03.2017 tarihine kadar geçerli olan toplu iş sözleşmesinin ‘’Mali Haklar‘’ başlıklı 6’ncı Bölümünün 23’üncü maddesi sözleşme ücretini, 24’üncü maddesi ise sosyal yardımları düzenlemektedir. 2017 yılı Ocak ve Şubat aylarında ödenen aylık sosyal denge tazminatı tutarının hesabı aşağıda yapıldığı gibidir:

Tüm Personele Ödenecek Sözleşme Ücreti: ….. TL

Sosyal Yardımlar: …. TL 

TOPLAM: ….. TL (Ocak ve Şubat 2017)

….. Belediye Başkanlığı ile ….. arasında 10.03.2017 tarihinde imzalanan ve 14.03.2017 tarihinden 2017 yılı sonuna kadar geçerli olan toplu iş sözleşmesinin ‘’Mali Haklar‘’ başlıklı 6. Bölümünün 26’ncı maddesi sosyal denge yardımını, 27’nci maddesi ise sosyal yardımları düzenlemektedir. 2017 yılı Mart-Aralık döneminde ödenen aylık sosyal denge tazminatı tutarının hesabı aşağıda yapıldığı gibidir:

Tüm Personele Ödenecek Sözleşme Ücreti: ….. TL

Sosyal Yardımlar: ….TL 

TOPLAM: ….. TL (Mart-Aralık 2017)

…..Belediyesi ile …. arasında 01.03.2012 tarihinde sözleşme imzalandığı, söz konusu üç yıllık sözleşmenin yürürlüğünün 14.03.2015 tarihinde sona erdiği, sözleşmenin 25’inci maddesinde “ İş bu toplu iş sözleşmesinin 21,23,24. Maddelerinde düzenlenmiş bulunan yardım tutarları sözleşmenin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren 31.12.2012 tarihine kadar uygulanır. Bu yardım tutarları 01.01.2013-31.12.2013 tarihleri arasındaki bütçe yılında Devlet Memurlarının maaşlarına yapılacak zam oranında, 01.01.2014-31.12.2014 tarihleri arasındaki Devlet Memurlarının maaşlarına yapılacak zam oranında ve 01.01.2015-31.12.2015 tarihleri arasındaki Devlet Memurlarının maaşlarına yapılacak zam oranında artırılmak suretiyle ödenir” hükmü bulunmaktadır. 

Yukarıda ifadesini bulan üçüncü yıla ait artışlar yapıldıktan sonra bahsi geçen sözleşmenin “Mali ve Sosyal Haklar” başlıklı 4’üncü Bölümünün 21’inci maddesi (İyileştirme Zammı), 23’üncü maddesi (Sosyal ve Kültürel Yardımlar) ile ‘’Yakacak Yardımı’’ başlıklı 24’üncü maddesi uyarınca ödenmesi gereken maksimum aylık sosyal denge tazminatı tutarının hesabı aşağıdaki gibidir:

Tüm Personele Ödenecek Sözleşme Ücreti: ….. TL

Sosyal Yardımlar: …. TL 

TOPLAM: ….. TL (Ödenmesi Gereken Maksimum Tutar)

4688 sayılı Kamu Görevlileri Sendikaları ve Toplu Sözleşme Kanununa göre; imzalanan ve 2016 ve 2017 yıllarını kapsayan Toplu İş Sözleşmesinde yerel yönetim hizmet koluna ilişkin tazminat tavanı tutarı 2017 yılı için; 

- 01/01/2017-30/06/2017 tarihleri arasında aylık 912,55 TL (9500 x 0,096058),

- 01/07/2017-31/12/2017 tarihleri arasında ise aylık 975,70 TL (9500 x 0,102706)

olmak zorundadır. Ancak 01.03.2012 tarihinde imzalanan Toplu Sözleşmede ünvanlar itibariyle belirtilen tutarlar, sosyal denge tazminat tutarı olarak belirtilen tutarlardan fazla ise 01.03.2012 tarihinde imzalanan Toplu Sözleşmenin hükümleri geçerli olmak durumundadır. 01.03.2012 tarihinde imzalanan Toplu Sözleşmenin üçüncü yılında artışlar yapıldıktan sonra tüm personel …. TL aldığından ve bu tutar 2017 yılı için tespit edilen tavan tutarlardan yüksek olduğu için 01.03.2012 tarihinde imzalanan Toplu Sözleşmede belirtilen ünvanlar itibariyle ödenen sosyal denge tazminatları geçerli olacaktır.

….. Belediyesinde Sosyal Denge Tazminatı olarak …… üyesi personele 2017 yılında dönemler itibariyle aylık :

01.01.2017-14.03.2017 tarihleri arasında ….. TL 

15.03.2017-31.12.2017 tarihleri arasında ….. TL 

olmak üzere fazla ödemede bulunulmuştur.

Sorumlular savunmalarında;

Sorguda ileri sürülen hususların uluslararası antlaşmalarca hüküm altına alınan düzenlemeler ve yüksek mahkemelerin konuya ilişkin olarak vermiş olduğu kararlara aykırı olduğunu, kamu emekçilerinin sendikal haklarının hemen hemen bütün evrensel insan hakları ve özgürlükleri ile ilgili belgelerde yer aldığını, temel insan hakları içerisinde yer alan sendikal haklar; özgür biçimde örgütlenme, toplu sözleşme yapma ve grev hakkını kapsadığı, bu haklar içerisinde kamu çalışanları da dahil olmak üzere bütün çalışanların toplu sözleşme yapma hakkı, Uluslararası Çalışma Örgütü’nün (ILO) 8 temel sözleşme arasında saydığı 98 sayılı Sözleşmesinde yer aldığını,

Türkiye’nin taraf olduğu ve usulüne uygun bir şekilde onaylanan Uluslararası sözleşmeler ile yasal mevzuatın çelişmesi halinde Uluslararası Sözleşme hükümlerinin belirleyici olduğunu hüküm altına alan Anayasa’nın 90’ncı maddesine göre, anılan Kanun Hükmünde Kararname’nin Anayasa hükümlerine aykırı olduğunu,

4688 sayılı Kanun’un “Mahalli idarelerde Sözleşme imzalanması” başlıklı 32’nci maddesindeki düzenlemeye istinaden belediye başkanının teklifi ve belediye meclisi kararı sonrasında imzalanan sözleşmeye istinaden belediye bütçesine konan ödeneğin ilgili memurlara ödendiği, yapılan ödemenin yasal mevzuatına uygun olduğu ve herhangi bir sorumluluklarının bulunmadığını,

Sayıştay 5’inci Dairesi’nin 02.02.2016 tarih ve 148 sayılı kararı da göz önüne alındığında, kamu zararına yol açılmış olduğu tespit ve değerlendirmesinin hatalı olduğunu

belirtmişseler de;

ILO’nun 87, 98 ve 151 sayılı Sözleşmeleri çalışanların toplu sözleşme haklarını güvence altına almak için düzenlenmiştir. Anayasa’nın “Toplu İş Sözleşmesi ve Sözleşme Hakkı” başlıklı 53’üncü maddesinde işçi ve işverenlerin karşılıklı olarak sosyal durumlarını ve çalışma şartlarını düzenlemek amacıyla toplu iş sözleşmesi yapma hakkına sahip oldukları belirtilmiş, toplu iş sözleşmesinin nasıl yapılacağının da kanunla düzenleneceği hüküm altına alınmış, bu kapsamda 4688 sayılı Kamu Görevlileri Sendikaları ve Toplu Sözleşme Kanunu’nda gerekli değişiklikler yapılmak suretiyle kamu çalışanlarının kanuni düzenlemelere uygun olmak şartıyla toplu sözleşme yapma hakkı verilmiştir.

375 sayılı Kanun Hükmünde Kararname’nin Ek 15’inci maddesinde ve 4688 sayılı Kanun’un Geçici 14’üncü maddesinde, kamu görevlilerine sözleşme uyarınca verilecek sosyal denge tazminatının tavan tutarının nasıl hesaplanacağı açıkça belirtilmiştir. Bu emredici hükümlere aykırı sözleşme düzenlenmesi ve bu sözleşme uyarınca ödenen tazminatların hukuka uygun olduğunun savunulması yukarıda açıklandığı üzere mümkün değildir.

Harcama yetkilileri ve gerçekleştirme görevlileri, giderin gerçekleştirilmesi ve harcamanın yapılması süreçlerinde, mevzuata uygunluk açısından kontrolleri sağlamakla yükümlüdürler. Yapılacak harcama, nitelik itibariyle hukuka aykırı nitelik taşıyorsa, söz konusu işlemleri yapmaktan kaçınmak durumundadırlar. Dolayısıyla, Belediye ile Sendika arasında imzalanan ve hukuka aykırı nitelik taşıyan sözleşme hükümlerini yerine getiren harcamalar ile ilgili harcama yetkilileri ve gerçekleştirme görevlilerinin sorumluluğu bulunmaktadır.

Ayrıca Tüm Belediye ve ….. Sendikası (…) ile ….. Belediyesi arasında imzalanan ve 2017 yılında geçerli olan Toplu İş Sözleşmelerini ….. Belediyesi adına imzalayan Üst Yönetici (Belediye Başkanı) ….. bu sözleşmeye dayalı ödemeler dolayısıyla meydana gelen kamu zararından mevzuata aykırı sözleşmeyi imzalaması sebebiyle sorumludur.

Sayıştay Dairelerince herhangi bir konuda verilmiş kararlar ancak bahsi geçen konu ile ilgili bağlayıcılık taşımakta, 6085 sayılı Kanun’un 58’inci maddesi gereğince sadece Sayıştay Genel Kurulunca alınmış içtihadı birleştirme kararları uygulama açısından benzer nitelikteki hususlarda bağlayıcı olmaktadır. Bahse konu edilen hususta herhangi bir içtihadı birleştirme kararı bulunmamaktadır.

Yukarıda yer alan mevzuat hükümleri ve yapılan açıklamalar çerçevesinde …..Belediye Başkanlığı ile …. Sendikası arasında imzalanan toplu iş sözleşmelerinde, personele 2017 yılında mevzuatın öngördüğü tutardan daha yüksek tutarda sosyal denge tazminatı ödenmesi sonucu neden olunan kamu zararı tutarı …. TL’nin Harcama Yetkilisi (İnsan Kaynakları ve Eğitim Müdürü) …., Gerçekleştirme Görevlisi (İşçi) …. ile sosyal denge sözleşmesini mevzuata aykırı olarak imzalayan Üst Yönetici (Belediye Başkanı) ….’a ödettirilmesine oy birliğiyle karar verildi.